İznik Belediye Başkanı Osman Sargın tarafından yıllar boyu tarihe tanıklık etmiş İznik'in, tarihi yolculuğundaki rolünü ortaya çıkarmak için yapılan çalışmalar meyvesini vermeğe başladı.
Bu çalışmaların en önemlisi de Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi'nde bulunan İznik ile bilgilerin gün ışığına çıkarılması.
Tarihi MÖ 2500 yıllarına kadar uzanan Bitinya, Roma, Bizans, Anadolu Selçuklu ve Osmanlı'ya başkentlik yapmış, Hristiyanlık için çok önemli olan 1'inci Konsül ve 7'inci Konsül'ün toplandığı Ayasofya gibi bir değere sahip, sadece bu coğrafyanın değil dünyanın da tarihi en zengin kentlerinden biri olarak İznik, tarihinde nelere şahitlik etti biliyor muyuz?
"GEÇMİŞİNE SAHİP ÇIKMAYAN GELECEĞİNE YÖN VEREMEZ"
Tarih 20 Nisan 1935…
"Alman Asarı Atika Enstitüsü'nün İznik Ayasofya Kapısı ve Lefke Kapısı çevresinde kazı yapmasına izin verilmesi, Büyük Erkanı Harbiye Reisliği'nin muvafakatına atfen Maarif Vekilliğinin 17/04/1935 tarih ve 90888 sayılı tezkeresiyle yapılan teklif üzerine İcra Vekilleri Heyetince 20/04/1935'te onanmıştır."
Bu ifadelerden de anlaşılacağı üzere Mustafa Kemal Atatürk, İsmet İnönü'nün Başbakanlığındaki hükümetin teklifi üzerine, Almanların İznik Surlarında kazı yapmasına 1935 yılında izin veriyor.
Kararnamenin altında imzası olan, Türkiye Cumhuriyeti Kurucusu Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk…
Sonrasında, geçtiğimiz günlerde İznik gölünde yapılan çalışma ile tarihte İznik gölünün Gemlik-Sakarya ırmağı ile irtibatlı olduğuna dair net delillerin ortaya çıkarıldığı çalışmaları desteklercesine 28 Aralık 1913 tarihli bir belgede, Osmanlı Padişahı Sultan Mehmet Reşad, İznik Gölü ile Gemlik arasında bir Kanal projesi yapılması talimatını görüyoruz.
Arşivden çıkan başka bir belgede, "Hüdavendigar vilayeti dahilinde İznik nahiyesindeki çinko madeninin kararlaştırılan şartlar ve doksan dokuz sene müddetle Süleyman Saim, İbrahim Halil ve Mahmud Semsi Efendiler uhdelerine ihalesi."
Bu belgeden de zamanında İznik'te çinko madeni olduğunu öğreniyoruz.
İlginç bir belge de 28 Aralık 1913 tarihli…
Yine Sultan Mehmet Reşad dönemi…
Bu belgeden de İznik'te Hidroelektrik Santral projesinin varlığını öğreniyoruz.
Arşivdeki bir başka belgede de şöyle yazıyor;
"İznik'te çivit fabrikası inşası için talep edilen 60 bin kuruşun güçlü bir kefil gösterilmek şartıyla faizli olarak Nafia tertibinden Hazinece verilmesine dair Meclis'i Ahkam-ı Adliye mazbatası."
Bu belgede iki dikkat çekici nokta var.
Birincisi faiz…
"Osmanlı döneminde faiz mi vardı?"
Evet varmış, üstelik bizzat devletin kendisi faiz alıyormuş.
Bir de çivit fabrikası meselesi…
Çamaşırları beyazlatmak için kullanılan toz halindeki bir boya maddesi olan Çivit'in üretimi için bundan 100 yıl önce İznik'te padişah buyruğuyla bir fabrika kuruluyor.
Son derece ilginç detayları içinde barındıran onlarca tarihi belgelerin Başkan Sargın tarafından belediye arşivine kazandırılması gerçekten İznik için büyük bir kazanç.
Belgelerin tümü doğal olarak Osmanlıca…
Şimdi eski Türkçe ile yazılmış belgeler, Türkçe'ye çevrilecek.
Ve bu önemli bilgilerin ışığında, yüzlerce internet sitesinde kopyala yapıştır mantığı ile elden ele gezen İznik hakkındaki olur olmaz bilgiler yerine doğru bilgilerin yer alması gün meselesi.
Gerçekten İznik için son derece yerinde bir çalışma.
Bu çalışmada emeği geçenlere teşekkür etmemek mümkün değil.